tarihbulteni
duraklama
DURAKLAMANIN NEDENLERİ:İç Nedenler:
1. Devlet idaresinin bozulması
2. Askeri teskilatın bozulması
3. İlmiyenin(eğitimin) bozulması
4. Maliyenin(Ekonomi) bozulması
5. Toplum yapısının bozulması
DIŞ NEDENLER
1. Devletin doğal sınırlarına ulasması (Doğuda İran, Kuzeyde Rusya,Batıda Avusturya)
2. Avrupada merkezi krallıkların kurulması (Topun kullanılması, Feodalitenin çözülmesi)
3. Avrupada Rönesans ve Reform sonucu bilim ve tekniğin gelismesi
4. Avrupanın coğrafi kesiflerle zenginlesmesi (Altınve gümüs Avrupayı zenginlestirdi)
5. Coğrafi kesifler sonucu Osmanlı ticaret gelirlerinin azalması,Avrupaki altının çoğalmasıyla Akçenin değer kaybetmesi
İÇ NEDENLER
1. DEVLET İDARESİNİN BOZULMASI (Merkez yönetiminin bozulması):
a) Kanuni'den sonra gelen Osmanlı padisahları devlet yönetiminden uzaklasmıslardı, seferlere katılmıyorlardı. Böylelikle sadrazamlar padisah adına devleti yönetmeye basladılar. Sokullu Mehmet Pasanın yeteneği ve Köprülü Sülalesi'nin basarıları padisahları gölgede bırakmıstı.
b) Kanunlara uyulmamıs,saray kadınları,ocak ağaları ve ulema devlet islerine karısınca devlet yönetimi bozulmustu.
c) III. Mehmetten sonra sehzadelerin "SANCAĞA ÇIKMA" usulü kaldırılınca, Sehzadeler devlet yönetiminde tecrübe kazanmaktan yoksun kaldılar. (Sehzadeler sarayda KAFES HAYATI yasadılar.)
d) Osmanlı Veraset sisteminin etkisi
Osmanlı Veraset Sistemindeki Değişmeler:
- Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malı idi.
- I.Murat'tan itibaren ülke sadece padisah ve oğullarının sayıldı.
- Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme anlayısını getirdi. (Kardes katliyle amaç ülkenin birliğini sağlayarak bölünmesini önlemek ve en güçlü olanın basa geçmesini sağlamaktı.)
- I. Ahmet(Duraklama Devri) döneminde yapılan değisiklikle Osmanlı Hanedanı içinde en yaslı ve akıllı olanın (EKBER ve ERSED) padisah olması esası benimsendi.
2- ASKERİ TEŞKİLATIN (Seyfiyenin) BOZULMASI:
a) Tımarların (Dirlik topraklar) dağıtımındaki adaletsizlik Tımarlı ordusunun bozulmasına, Tımarlı sipahilerin sayısının azalmasına, buna karsılık devletin daha fazla maaslı asker(kapıkulu) almasına sebep oldu.
AÇIKLAMA:
Bu durum sadece ordunun bozulmasına değil, ekonomik, sosyal ve idari alanda bir çok problemin doğmasına sebeb olmustur.
b)- III. Murat'tan itibaren devsirme kanununa aykırı olarak yeniçeri ocağına asker alınmaya baslanmıs, maaslı askerlerin artması devletin ulufe ve cülus bahsislerini ödemede sıkıntı çekmesine ve kapıkulu ocaklarının bozulmasına yol açmıstır.
AÇIKLAMA:
Yeniçeri teskilatında "OCAK DEVLET İÇİNDİR" ilkesi yerini "DEVLET OCAK İÇİNDİR" ilkesine bırakmaya baslamıstır.
c)- Donanmanın basına denizcilikten anlamayan kisiler getirilmis, donanma daha 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ihmal edilmeye baslanmıstır.
3- İLMİYE (Eğitim) ALANINDAKİ BOZULMALAR:
a) İlmiye sınıfının bozulması, bu sınıfın denetimindeki adalet, eğitim ve belediye islerinin de bozulmasına yol açmıstır. Kadılar rüsvetsiz is yapmamaya baslamıstır.
b) Medreselerde okutulan pozitif bilimlerin ihmal edilmesi bilim ve teknik alanında Avrupa'nın gerisinde kalınmasına sebep olmustur.
c) Rüsvet verenlerin, çocuk yastaki kimselerin (besik uleması) müderris olarak (profesör) atanması medreselerde verilen eğitimin kalitesinin düsmesine neden olmustur.
AÇIKLAMA:
17. Yüzyıl bilgini KATİP ÇELEBİ medreselerdeki bu durumu eserlerinde acı bir dille anlatmaktadır.
4-MALİYENİN (Ekonominin) BOZULMASI:
a)- Osmanlı Devleti'nin en önemli gelir ve giderleri orduyla ilgiliydi. (Savas ganimetleri, bağlı devletlerden alınan vergiler, ordu ve donanmanın maas ve masrafları) Ordu ve donanmanın bozulması savasların kaybedilmesine, ganimet elde edilmemesine, ordunun masraflarının daha da artmasına, bağlı devletlerin vergilerini vermemesine neden oldu.Kısaca gelirler azalırken, giderler arttı.
b) Ulufe ve Cülus bahsisinin artması
ULUFE: Yeniçeri ve diğer kapıkulu askerine 3 ayda bir verilen maas
AÇIKLAMA: Kapıkulu askerinin artması hazineden ödenen ulufe miktarının da artmasına sebep olmustur.
CÜLUS: Tahta çıkmak demektir.Padisahlar tahta geçtiklerinde kaapıkulu aaskerlerine Cülus bahsisi dağıtırlardı.
AÇIKLAMA:
Duraklama ve gerileme dönemlerinde sık sık padisah değisikliği Cülus bahsisinin de sık sık dağıtılmasına sebep olmustur.
c) Yeni ticaret yollarının bulunması (Ümit Burnu) ve kapitülasyonlar ticaret ve gümrük gelirlerinin azalmasına sebep oldu.
d) Avrupalıların Osmanlı piyasasına sürdükleri altın ve gümüs Osmanlı parasının değer kaybına neden oldu.
5-TOPLUM YAPISINDAKİ DEĞİŞMELER:
a) Nüfusun artısı ile issiz ve topraksız insanların ortaya çıkmıstır.
b) Yönetim, ekonomi adaletteki bozulmalar Anadolu, Rumeli ve diğer eyaletlerde iç isyanların çıkmasına neden olmustur.
c) Osmanlı toplumunun değisik din, mezhep ve uluslardan olusması nedeniyle bu unsurlar merkezi otoritenin bozulmasıyla dağılma eğilimi içine girmislerdir.
* Duraklama Döneminde Toprak Durumu
Duraklama devrinde toprak kaybı olmamakla birlikte, kayda değer bir toprak kazancı da gerçeklesmemistir.
Yeni alınan yerler olmakla birlikte bu devirde yükselme devrindeki ilerleme hızı devam ettirilememistir
DURAKLAMA DÖNEMİ (1579-1699):
Sokullu Mehmet Pasa'nın 1579'da ölümünden, 1699 Karlofça antlasmasına kadar geçen dönemdir.
Bu dönemin Padisahları sırasıyla:
III. Murat (1574-1595), III.Mehmet (1595-1603),
I. Ahmet (1603-1617), I.Mustafa (1617-1618),
II. Osman(Genç)(1618-1622), I.Mustafa (1622-1623),
IV. Murat (1623 -1640), I.İbrahim (1640-1648),
IV. Mehmet (1648) -1687) , II.Süleyman (1687-1691),
II. Ahmet (1691-1695) ve II. Mustafa (1695-1703)'dır.
Köprülüler Devri (1656 -1683): Padisah IV.Mehmet zamanında sırasıyla Köprülü Mehmet Pasa, Fazıl Ahmet Pasa, Fazıl Mustafa Pasa ve Merzifonlu Kara Mustafa Pasa sadrazam olmustur.
* Duraklama Dönemi İran, Avusturya, Lehistan ve Venedik İlişkileri
OSMANLI - İRAN İlişkileri
HATIRLATMA: İlk Osmanlı - İran anlasması AMASYA ANTLASMASI 1555 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında imzalanmıstı. Ancak bu anlasma çok uzun sürmedi.
* 1577-1590 Osmanlı-İran Savaşı (III. Murat Dönemi)
Sebebi:
Sah II. İsmail'in Amasya Antlasmasını bozarak, Anadolu halkını Osmanlılara karsı kıskırtması
Savas :
1577'den 1589'a kadar süren savas çesitli asamalarla gerçeklesti. MESALE SAVASI'nda
Osmanlılar kazandı. Ardından yapılan bir seferde Osmanlı ordusu Azerbeycan ve İran'a girdi. Sah II.İsmail'in yerine geçen Sah Abbas barıs istedi.
Sonucu: FERHAT PASA (1.İstanbul) ANTLASMASI imzalandı (1590)
Maddeleri:
1- Tebriz,Karabağ,Tiflis ve Nihavent Osmanlılarda kaldı.
2- Osmanlı Devleti sınırlarını doğuda Hazar Denizi'ne kadar genisletti.
NOT: Bu antlasma Osmanlı Devletini doğuda en genis sınırlarına ulastıran antlasmadır.
2)1603 -1611 İRAN SAVASI (I. Ahmet Dönemi)
Sebebi: Osmanlı Devletinin Celali isyanları ile uğrasmasından ve Avusturya ile savasmasından faydalanan
İran'ın saldırıya geçerek daha önce kaybettiği yerleri ele geçirmesi.
Sonucu: NASUH PASA (2. İstanbul) ANTLASMASI imzalandı. (1612)
Maddeleri:
1- Osmanlı Devleti Ferhat Pasa Antlasması ile aldığı yerleri geri verecekti.
2- Buna karsı İran Osmanlıya her yıl 200 yük ipek vermeyi kabul etti.
3) 1617-1618 İRAN SAVASI (I. Ahmet + I. Mustafa + II. Osman Dönemleri)
Sebebi: İran'ın vaat ettiği ipeği göndermemesi ve Osmanlı elçisini tutuklaması
Savas : Osmanlı ordusu pusuya düstü.
Sonucu: SERAV ANTLASMASI imza edildi.(1618)
Maddeleri:
1-İranın vergisi 100 yük kumasa indirildi.
2-Sınırlar Nasuh Pasa Antlasmasına göre belirlendi.
1629-1639 İRAN SAVAŞLARI (IV.Murat Dönemi)
a) Sebebi: Safeviler'in Bağdat'ı ele geçirmeleri.
Sonucu: Hüsrev Pasa komutasındaki Osmanlı ordusu Bağdat'ı kusattı, fakat alamadı.
b) REVAN SEFERİ (1635): IV. Murat'ın ilk seferidir.
Sebebi: İran'ın Osmanlı topraklarına saldırması ve IV.Muratın Anadolu'yu eskiyalardan temizlemek
istemesi.
Sonucu: Revan alındı.
BAĞDAT SEFERİ (1638):
Sebebi: İran'ın Revan'ı geri alması
Sefer : Sefer sırasında Anadolu'daki asiler ve eskiyalar temizlendi. Bağdat alındı.
Sonucu: KASR-I SİRİN ANTLASMASI imzalandı.(1639)
Maddeleri:
1- Bağdat ve Musul Osmanlılara kaldı.
2- Türk-İran sınırı bugünkü sekliyle çizildi
NOT: İran ile 150 yıllık savası sona erdiren bu Antlasma bugünkü TÜRK-İRAN sınırını çizmistir.
OSMANLI - VENEDİK İLİŞKİLERİ
17. yüzyılda Ege adalarının büyük bir kısmı Osmanlı hakimiyetindeydi. Fakat Girit hala Venediklilerin
elindeydi. Sultan İbrahim'in padisahlığı döneminde 1645 Yılında adayı kusatan Osmanlılar ile Venedik
donanması arasında çetin savaslar yasandı. Venedikliler 1648,1651 ve 1656 yıllarında Çanakkale Boğazını
ablukaya aldılar.Venedik Donanması İnebahtı'dan sonra ilk kez Osmanlı Donanmasını Çanakkale'de ağır bir
yenilgiye uğrattı.(IV.Mehmet Dönemi). IV.Mehmet Döneminde sadrazam olan Köprülü Fazıl Ahmet Pasa 1699'da Girit adasını tümüyle almayı basardı.
OSMANLI - LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
Lehistan(Polonya) Sokollu Mehmet Pasa zamanında Osmanlı himayesine alınmıstı. 1587'de Osmanlı
himayesinden çıkan Lehistan Erdel, Eflak ve Boğdan'ın iç islerine karısınca II.Osman bu ülke üzerine
sefer düzenledi.
II.Osman(Genç Osman)'ın Leh Seferi: Yeniçerilerin itaatsizliği yüzünden basarılıolunamadı.
Lehistan ile HOTİN ANTLASMASI imzalandı(1621)
Maddeleri:
1- Hotin Kalesi Osmanlılarda kaldı,
2- Lehistan eskiden olduğu gibi Kırım hanlığına vergi verecekti.
IV.Mehmet'in Leh seferi: Lehistan'ın Osmanlı'ya bağlı Kazaklara saldırması üzerine padisah IV.Mehmet sefer düzenledi. Sonuçta BUCAS ANTLASMASI imzalandı(1672).
Maddeleri:
1- Podolya Osmanlılarda kaldı.
2- Ukrayna Kazaklara verildi.
3- Lehistan Kırım Hanlığına vergiye devam edecekti.
NOT: Bu antlasma Osmanlı Devleti'nin Batı'da son toprak kazandığı antlasmadır. Bu Antlasmayla Osmanlı Devleti Batı'daki EN GENİS sınırlarına ulasmıstır.
OSMANLI - RUSYA İLİŞKİLERİ
Çehrin Seferi: IV. Mehmet Döneminde Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Pasa, Rusların Dinyeper
Kazaklarının elindeki Ukrayna'ya saldırması üzere ÇEHRİN seferine çıkarak, Çehrin kalesini ele geçirdi.(1678) Ardından Rusların isteği ile 1681 yılında Ruslarla İLK BARIS ANTLASMASI imzalandı.
OSMANLI - AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
HATIRLATMA: Kanuni Sultan Süleyman Macaristan ve Orta Avrupa hakimiyeti yüzünden Avusturya Kralı
Ferdinand üzerine seferler düzenlemis, 1529'da Viyana'yı kusatmıs, 1532'de Almanya seferini
yapmıs, 1533 yılında da Avusturya ile İSTANBUL ANTLASMASI'nı imzalamıstı. Bu antlasmaya göre; Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına esit olacak ve Avusturya elinde tuttuğu Macar topraklarına karsılık Osmanlı Devletine vergi verecekti. Sonraki yıllarda Kanuni 1566 yılında ölümüne dek çesitli defalar Avusturya üzerine gitmisti.
AÇIKLAMA: Duraklama döneminde Osmanlı Devleti'nin en çok savastığı ülke Avusturya'dır. Bu dönemde
Avusturya ile yapılan savaslar ve sonuçları sunlardır:
DURAKLAMA DÖNEMİ OSMANLI - AVUSTURYA SAVAŞLARI
1593-1606 SAVASLARI (III.Murat, III.Mehmet ve I.Ahmet Dönemleri:
Nedeni: Avusturya'nın Osmanlı kuvvetlerine saldırması ve vergilerini ödemekten vazgeçmesi.
Savaslar: III. Murat zamanında Osmanlı kuvvetleri SISKA'da yenildi. Savas III.Murat'tan sonra yerine geçen III. Mehmet döneminde de devam etti. III.Mehmet bizzat ordunun basında sefere çıkarak EĞRİ KALESİ'ni aldı. Bu yüzden III. Mehmet'e "Eğri Fatihi" ünvanı verildi. Haçova Meydan Savası'nda III. Mehmet Avusturya Ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı.
NOT: Haçova meydan Savası Osmanlı tarihinde zaferle sonuçlanan SON büyük meydan savasıdır.
1600 yılında Osmanlı Devleti KANİJE KALESİ'ni aldı. Kale komutanlığına bırakılan TİRYAKİ HASAN PASA kaleyi kusatan Ferdinand'ı az bir kuvvetle yenilgiye uğrattı. III.Mehmetten sonra padisah olan I.Ahmet zamanında da savas devam etti. Osmanlılar ESTERGON kalesini aldı.Avusturya'nın isteği üzerine ZİTVATOROK ANTLASMASI imzalandı.(1606) Zitvatorok Antlasması(1606):
1- Savas sırasında alınan Eğri, Kanije ve Estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak.
2- Avusturya artık Osmanlı'ya yıllık vergi vermeyecek, bir defaya mahsus savas tazminatı verecek.
3- Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padisahına esit sayılacak.
NOT: Kanuni Döneminde Avusturya ile imzalanan İstanbul Antlasmasında Avusturya kralı Osmanlı sadrazamına denk sayılmıstı ve vergiye bağlanmıstı. Zitvatorok Antlasması Osmanlı Devletinin Orta Avrupa'daki üstünlüğünü kaybetmeye basladığını göstermektedir.
1658-1664 SAVASLARI (IV.Mehmet Dönemi)
Nedeni : Erdel, Eflak ve Boğdan Beyliklerinin Avusturya'nın kıskırtmasıyla Osmanlı Devleti'ne karsı isyan etmeleri.
Sonuçlar: Köprülü Mehmet Pasa isyanları bastırdı.Köprülü Fazıl Ahmet Pasa Uyvar kalesini fethetti.
Avusturya'nın isteği üzerine VASVAR ANTLASMASI imzalandı.(1664)
VASVAR ANTLAŞMASI (1664):
1- Uyvar kalesi Osmanlılarda kalacak
2- Erdel Osmanlı Devletine bağlı kalacak
3- Avusturya savas tazminatı ödeyecek.
II.VİYANA KUŞATMASI (IV.Mehmet Dönemi) 1683
Sebepleri: Avusturya'ya bağlı olan Macarların ayaklanarak Osmanlıdan yardım istemeleri, Merzifonlu
Kara Mustafa Pasa'nın söhret kazanma isteği.
Kusatma ve Savas: Avusturya'nın yardım istemesi üzerine papanın tesvikiyle bir haçlı ittifakı kurulmaya çalısıldı. Lehistan Osmanlılara karsı Avusturya ile ittifak yaptı.Merzifonlu sehri kusattı, fakat alamadı. Kusatmanın uzun sürmesi düsmana vakit kazandırdı.Kırım Kuvvetleri Viyana'ya yardıma gelen Lehistan kuvvetlerini durdurmakta gereken gayreti göstermediler. Osmanlı Ordusu Avusturya ve Lehistan kuvvetleri arasında kalarak ağır bir yenilgiye uğradı. Dağılan kuvvetleriyle Belgrad'a çekilen Merzifonlu IV.Mehmet'in emriyle idam edildi.
Sonuçları:
Batıda Türklerin yenilebileceği ve Avrupa'dan atılabileceği düsüncesi doğdu.Avrupa devletleri KUTSAL İTTİFAK adı verilen bir haçlı birliği olusturdular. Böylece türklerin SAKARYA SAVASI'na kadar sürecek bir geri çekilme süreci baslamıs oldu.
KUTSAL İTTİFAK DEVLETLERİ:
Bunlar Avusturya,Rusya,Lehistan,Venedik ve Malta'dır.
SAVAŞ:
Kutsal ittifak Devletleri ile Osmanlı Devleti arasındaki savaslar yaklasık 16 yıl sürdü. (1683-1699) (Bu arada IV.Mehmet yeniçerilerin isyanıyla tahttan indirildi. Yerine sırasıyla II. Süleyman, II.Ahmet ve II.Mustafa padisah oldular.) Zor durumda kalan Osmanlı Devleti barıs istemek zorunda kaldı. Karlofça antlasması imzalandı.(1699)
KARLOFÇA ANTLAŞMASI (1699):
Avusturya'ya Banat ve Temesvar hariç bütün Macaristan ve Erdel Beyliği Venedik'e Mora ve dalmaçya kıyıları Lehistan'a Podolya ve Ukrayna verildi. Rusya ile ateskes imzalandı, pesinden 1700 yılında İSTANBUL ANTLASMASI imzalandı.Buna göre; Azak Kalesi Rusya'ya verildi, Ruslar İstanbul'da elçi bulundurabileceklerdi.
KARLOFÇA'NIN ÖNEMİ:
a) Karlofça Osmanlının toprak kaybettiği ilk antlasmadır
b) Bu antlasma ile Osmanlı'nın Orta Avrupa'daki egemenliği sona ermistir.
c) Osmanlı Devleti "Gerileme dönemi"ne girmistir.
d) Ayrıca İstanbul antlasmasında Rusların Azak kalesini almaları onların Karadeniz'e inmelerini sağlamıstır.
DURAKLAMA DEVRİNDE İÇ İSYANLAR
17. yüzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaslar devleti uğrastırıyordu. Osmanlı Devleti'ni uğrastıran bir baska konu da iç isyanlardı.
İSYANLAR
1) İstanbul İsyanları
2) Tasra İsyanları
a) Celali İsyanları
b)- Eyalet İsyanları
İSTANBUL İSYANLARI:
Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (özellikleri yeniçeri ve sipahiler) tarafından çıkarılan isyanlardır. Bu ayaklanmalara zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıstır.
Sebepleri:
- Devsirme sisteminin bozulması
- Devlet yönetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray entrikaları)
- Ulufe ve cüluslerin zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi.
NOT: Askeri isyanların baslangıcı Fatih dönemine kadar gider.Duraklama Dönemindeki isyanların en önemlileri III.Murat, II.Osman, IV.Murat ve IV.Mehmet zamanlarında çıkanlardır. III.Murat Döneminde(1574-1595); ulufelerin ayarı bozuk para ile ödenmesi üzerine yeniçeriler ayaklanarak, isteklerine kavusmuslardır. Genç Osman Döneminde(1618-1622); yeniçeriler II.Osman'ın Yeniçeri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmıslar ve Padisahı tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak öldürmüslerdir. (1622)
NOT: II.Osman bir isyan sonucu öldürülen ilk padisahtır. Bu olay Yeniçerilerin devlet içindeki gücünü artırmıstır. IV.Murat Döneminde(1623-1640); İki kez saraya yürüyen Yeniçeriler padisahıngözü önünde sadrazamı öldürdüler. IV.Mehmet Döneminde(1648-1687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet islerine karısmasına kızan sipahiler ayaklandı. Padisahtan 30 kadar devlet adamını istediler.İstekleri kabul edildi.Bu kisilerin cesetleri Sultan Ahmet Meydanında Çınara asıldı. Bu yüzden bu olaya VAKA-İ VAKVAKİYYE (Çınar Vakası) denir.(1656)IV. Mehmet Yeniçeriler tarafından bir baska ayaklanma sonucu tahttan indirilmistir.(1687)
TAŞRA İSYANLARI:
İstanbul dısında meydana gelen isyanlardır.
a)Celali İsyanları:
Anadolu'da meydana gelen isyan ve karısıklıklara "Celali İsyanları" denilmistir.
Celali kelimesi Yavuz döneminde Yozgat ve çevresinde ayaklanan "Bozoklu Celal" adından gelir.
Baslıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Pasa,
Tavil Ahmet, Gürcü Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır.
CELALİ İSYANLARININ SEBEPLERİ:
- Devlet yönetiminin bozulması
- Ekonominin bozulması ve vergilerin artması
- Tasrada bulunan yöneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranısları
- Özellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devsirme kökenli olması nedeniyle Türk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları.
Celali İsyanlarının Sonuçları:
Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de siddet kullanılarak bastırılmıslardır.
Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da dirlik ve düzen bozulmus, ekonomik hayat felce uğramıstır.
EYALET İSYANLARI:
Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen isyanlardır.
Sebepleri:
- Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yöneticilerin devletten ayrılma istekleri,
- Yöneticilerin olumsuz tutum ve davranıslarına halkın tepki göstermesi
NOT: Bu isyanları Fransız ihtilalinden sonra baslayan "Milliyetçilik" hareketleriyle karıstırmamak gerekir. Çünkü bu dönemde MİLLİ DEVLET kurma fikri ortaya çıkmamıstır.
DURAKLAMA DEVRİ ISLAHAT KHAREKETLERİ (17.yüzyıl):
Osmanlı Devlet Adamlarının Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:
Osmanlı Devletinin savaslarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık
sık isyanların bas göstermesi, ekonomik durumun bozulması gibi nedenlerle Osmanlı devlet adamları
ıslahat yapma gereği duydular.
ISLAHAT YAPAN PADİŞAHLAR:
* II. Osman (Genç Osman) (1618-1622): Ulema sınıfının yetkisini azaltarak, padisahın zamana göre yasaları koyabilme gücünü artırmak istedi.Bunların siyasetle uğrasmalarını ve devleti zayıflatmalarını önlemek istedi. Kapıkulu Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Türklerden olusan "milli bir ordu"
kurmak ve yönetimi devsirmelerin etkisinden kurtarmak için baskenti tamamen Türk olan Anadoluda bir
sehre tasımayı düsündü. Ancak niyetlerini farkeden yeniçeriler tarafından tahttan indirilerek öldürüldü.
* IV.Murat (1623-1640) : 12 yasındayken tahta geçti. İktidarının ilk yıllarında yönetim saray kadınlarının ve Valide Kösem Sultan'ın elindeydi. 22 yasına geldiğinde otoritesini sağlayabildi. Su ıslahatları yaptı:
- Yeniçerileri itaat altına aldı.
- İsyanlar ve isyancılarla siddetle mücadele etti.
- İçki, tütün, meyhane ve gece sokağa çıkma yasağı uygulayarak asayisi sağladı.
- Harcamaları kısıtlayarak, maliyeyi düzeltmeye çalıstı.
- Devlet adamlarından neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar vermelerini istedi.
NOT: Bu konuda KOÇİ BEY sunduğu raporunda devletin gerileme nedenlerini ve bunların çözüm yollarını
göstermistir
ISLAHAT YAPAN SADRAZAMLAR:
* Kuyucu Murat Pasa: I. Ahmet dönemi Sadrazamıdır. İsyanları siddet ve baskı kullanarak bastırmıstır.
* Tarhuncu Ahmet Pasa: IV.Mehmet Dönemi sadrazamıdır. Maliyeyi düzeltmeye çalıstı.(Öldürüldü)
* Köprülüler Devri : IV.Mehmet Devrinde Köprülüler soyundan Köprülü Mehmet Pasa, Fazıl Ahmet Pasa, Fazıl Mustafa Pasa ve Merzifonlu Kara Mustafa Pasa sadrazam olmuslardır. Köprülü soyundan sadrazam olan ilk kisi Köprülü Mehmet Pasa'dır. Köprülü Mehmet Pasa kendisinden önceki sadrazamların sonlarını çok iyi bildiği için padisaha bazı sartlar ileri sürerek asağıdaki koşullarla sadrazam olmayı kabul etmistir:
a) Saray devlet islerine karısmayacak
b) Devlet memurluklarına istediği kisileri atayabilecek.
c) Kendisi hakkında bir sikayet olursa, savunması alınmadan görevden alınmayacak.
NOT: Köprülü Mehmet Pasa'nın amacı istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamaktır.
Köprülü Mehmet Pasa ŞARTLI sadrazam olan İLK kisidir.
NOT: Köprülüler ordu ve maliyeyi düzeltmeye çalısmıslardır.
DURAKLAMA DEVRİ (17.YÜZYIL) ISLAHATLARININ GENEL KARAKTERİ VE SONUÇLARI
1)Bu yüzyılda isyanlar siddet ve baskı ile önlenmeye çalısıldı.
2)Devlet yapısında KÖKLÜ değisimler yapılamadı. Yapılmak istenenler de çıkar çevreleri tarafından
engellendi.
3)Geçici olarak iyi sonuçlar verse bile KALICI sonuçlar doğurmadı.
4)Ayrıca Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler.
